Chương 02: Phẩm Phương Tiện – Expedient Means – Song ngữ
English: Burton Watson.
Việt ngữ: Tỳ Kheo Thích Trí Tịnh.
Compile: Lotus group.
1. At that time the World-Honored One calmly arose from his samadhi and addressed Shariputra, saying: “The wisdom of the Buddhas is infinitely profound and immeasurable. The door to this wisdom is difficult to understand and difficult to enter. Not one of the voice-hearers or pratyekabuddhas is able to comprehend it. “What is the reason for this?
Lúc bấy giờ, đức Thế-Tôn từ chánh định an lành mà dậy, bảo ngài Xá-Lợi-Phất: “Trí-huệ của các đức Phật rất sâu vô lượng, môn trí huệ đó khó hiểu khó vào, tất cả hàng Thanh-văn cùng Tích-chi-Phật đều không biết được. Vì sao?
A Buddha has personally attended a hundred, a thousand, ten thousand, a million, a countless number of Buddhas and has fully carried out an immeasurable number of religious practices. He has exerted himself bravely and vigorously, and his name is universally known. He has realized the Law that is profound and never known before, and preaches it in accordance with what is appropriate, yet his intention is difficult to understand.
Phật đã từng gần gũi trăm nghìn muôn ức, vô số các đức Phật, trọn tu vô lượng đạo pháp của các đức Phật, dõng mãnh tinh tấn, danh tốt đồn khắp, trọn nên pháp rất sâu chưa từng có, theo thời nghi mà nói pháp ý thú khó hiểu.
“Shariputra, ever since I attained Buddhahood I have through various causes and various similes widely expounded my teachings and have used countless expedient means to guide living beings and cause them to renounce attachments. Why is this? Because the Thus Come One is fully possessed by both expedient means and the paramita of wisdom.
Xá-Lợi-Phất! Từ ta thành Phật đến nay, các món nhân duyên, các món thí dụ, rộng nói ngôn giáo, dùng vô số phương tiện dìu dắt chúng sanh, làm cho xa lìa lòng chấp. Vì sao? Đức Như-Lai đã đầy đủ phương tiện, tri kiến và ba-la-mật.
“Shariputra, the wisdom of the Thus Come One is expansive and profound. He has immeasurable [mercy], unlimited [eloquence], power, fearlessness, concentration, emancipation, and samadhis, and has deeply entered the boundless and awakened to the Law never before attained.
Xá-Lợi-Phất! Tri kiến của Như-Lai rộng lớn sâu xa, đức vô lượng vô-ngại-lực, vô-sở-úy, thiền-định, giải-thoát tam-muội, đều sâu vào không ngằn mé, trọn nên tất cả pháp chưa từng có.
“Shariputra, the Thus Come One knows how to make various kinds of distinctions and to expound the teachings skillfully. His words are soft and gentle and delight the hearts of the assembly.
Xá-Lợi-Phất! Như-Lai hay các món phân biệt, khéo nói các pháp lời lẽ im dịu vui đẹp lòng chúng.
“Shariputra, to sum it up: the Buddha has fully realized the Law that is limitless, boundless, never attained before.
Xá-Lợi-Phất! Tóm yếu mà nói đó, vô lượng vô biên pháp vị tằng hữu, đức Phật thảy đều trọn nên.
“But stop, Shariputra, I will say no more. Why? Because what the Buddha has achieved is the rarest and most difficult-to-understand Law. The true entity of all phenomena can only be understood and shared between Buddhas. This reality consists of the appearance, nature, entity, power, influence, inherent cause, relation, latent effect, manifest effect, and their consistency from beginning to end.”
- Thôi Xá-Lợi-Phất! Chẳng cần nói nữa. Vì sao? Vì pháp khó hiểu ít có thứ nhất mà Phật trọn nên đó, chỉ có Phật cùng Phật mới có thể thấu tột tướng chân thật của các pháp, nghĩa là các pháp: tướng như vậy, tánh như vậy, thể như vậy, lực như vậy, tác như vậy, nhân như vậy, duyên như vậy, quả như vậy, báo như vậy, trước sau rốt ráo như vậy.
At that time the World-Honored One, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
- Bấy giờ, đức Thế-Tôn muốn tuyên lại nghĩa trên mà nói bài kệ rằng:
The hero of the world is unfathomable.
Among heavenly beings or the people of the world,
among all living beings,
none can understand the Buddha.
The Buddha’s power, fearlessness,
emancipation and samadhis
and the Buddha’s other attributes
no one can reckon or fathom.
Earlier, under the guidance of countless Buddhas
he fully acquired and practiced various ways,
profound, subtle and wonderful doctrines
that are hard to see and hard to understand.
For immeasurable millions of kalpas
he has been practicing these ways
until in the place of practice he achieved the goal.
I have already come to see and know completely
this great goal and recompense,
the meaning of these various natures and characteristics.
I and the other Buddhas of the ten directions
can now understand these things.
Đấng Thế-Hùng khó lường
Các trời cùng người đời
Tất cả loài chúng sanh
Không ai hiểu được Phật
Trí-lực, vô-sở-úy
Giải thoát các tam-muội
Các pháp khác của Phật
Không ai so lường được
Vốn từ vô số Phật
Đầy đủ tu các đạo
Pháp nhiệm mầu rất sâu
Khó thấy khó rõ được
Trong vô lượng ức kiếp
Tu các đạo đó rồi
Đạo tràng được chứng quả
Ta đều đã thấy biết
Quả báo lớn như vậy
Các món tính tướng nghĩa
Ta cùng mười phương Phật
Mới biết được việc đó
This Law cannot be described,
words fall silent before it.
Among the other kinds of living beings
there are none who can comprehend it,
except the many bodhisattvas
who are firm in the power of faith.
The many disciples of the Buddhas
in the past have given offerings to the Buddhas,
have already cut off all outflows
and now are dwelling in their last incarnation.
But even such persons as they
have not the power needed.
Even if the whole world
were filled with men like Shariputra,
though they exhausted their thoughts and pooled their capacities,
they could not fathom the Buddha’s knowledge.
- Pháp đó không chỉ được
Vắng bặt tướng nói năng
Các loài chúng sinh khác
Không có ai hiểu được
Trừ các chúng Bồ-Tát
Người sức tin bền chặt
Các hàng đệ tử Phật
Từng cúng dường các Phật
Tất cả lậu đã hết
Trụ thân rốt sau này
Các hạng người vậy thảy
Sức họ không kham được,
Giả sử đầy thế gian
Đều như Xá-Lợi-Phất
Cùng suy chung so lường
Chẳng lường được Phật trí
Even if ten directions were all filled with men like Shariputra
or like the other disciples,
though they filled the lands in the ten directions
and exhausted their thoughts and pooled their capacities,
still they could not understand it.
If pratyekabuddhas, acute in understanding,
without outflows, in their last incarnation,
should fill the worlds in the ten directions,
as numerous as bamboos in a grove,
though they should join together with one mind
for a million or for countless kalpas,
hoping to conceive of the Buddha’s true wisdom,
they could not understand the smallest part of it.
If bodhisattvas newly embarked on their course
should give offerings to numberless Buddhas,
completely mastering the intent of the various doctrines
and also able to preach the Law effectively,
like so many rice and hemp plants, bamboos or reeds,
filling the lands in the ten directions,
with a single mind, with their wonderful knowledge,
for kalpas numerous as Ganges sands
should all together pool their thoughts and capacities,
they could not understand the Buddha’s knowledge.
If bodhisattvas who never regress,
their number like Ganges sands,
with a single mind should join in pondering and seeking,
they could not understand it either.
- Pháp đó không chỉ được
Vắng bặt tướng nói năng
Các loài chúng sinh khác
Không có ai hiểu được
Trừ các chúng Bồ-Tát
Người sức tin bền chặt
Các hàng đệ tử Phật
Từng cúng dường các Phật
Tất cả lậu đã hết
Trụ thân rốt sau này
Các hạng người vậy thảy
Sức họ không kham được,
Giả sử đầy thế gian
Đều như Xá-Lợi-Phất
Cùng suy chung so lường
Chẳng lường được Phật trí
I also announce to you, Shariputra,
that this profound subtle and wonderful Law
without outflows, incomprehensible,
I have now attained in full.
Only I understand its characteristics,
and the Buddhas of the ten directions do likewise.
Shariputra, you should know
that the words of the various Buddhas never differ.
Toward the Law preached by the Buddhas
you must cultivate a great power of faith.
The world-honored One has long expounded his doctrines
and now must reveal the truth.
I announce this to the assembly of voice-hearers
and to those who seek the vehicle of the pratyekabuddha;
I have enabled people to escape the bonds of suffering
and to attain nirvana.
The Buddha, through the power of expedient means,
has shown them the teachings of the three vehicles
prying living beings loose from this or that attachment
and allowing them to attain release.
- Lại bảo Xá-Lợi-Phất
Pháp nhiệm mầu rất sâu
Vô lậu khó nghĩ bàn
Nay ta đã được đủ
Chỉ ta biết tướng đó
Mười phương Phật cũng vậy,
Xá-Lợi-Phất phải biết
Lời Phật nói không khác
Với Pháp của Phật nói
Nên sinh sức tin chắc
Pháp của Phật lâu sau
Cần phải nói chân thật
Bảo các chúng Thanh-văn
Cùng người cầu Duyên-giác
Ta khiến cho thoát khổ
Đến chứng được Niết-bàn
Phật dùng sức phương tiện
Dạy cho ba thừa giáo
Chúng sanh nơi nơi chấp
Dắt đó khiến ra khỏi.
At that time among the great assembly there were voice-hearers, Arhats whose outflows had come to an end, Ajnata Kuandinya and the others, twelve hundred persons. And there were monks, nuns, laymen and laywomen who had conceived a desire to become voice-hearers or pratyekabuddhas. Each of these had this thought: Now for what reason does the World-Honored One so earnestly praise expedient means and state that the Law attained by the Buddha is profound and difficult to understand, that it is very difficult to comprehend the meaning of the words he preaches, that not one of the voice-hearers or pratyekabuddhas can do so?
- Khi đó trong đại chúng có hàng Thanh-văn lậu tận A-la-hán, ngài A-Nhã Kiều-Trần-Như v.v… một nghìn hai trăm người và các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, cận-sự-nam cùng cận-sự-nữ, hạng người phát tâm Thanh-văn, Duyên-giác đều nghĩ rằng : “Hôm nay đức Phật cớ chi lại ân cần ngợi khen phương tiện mà nói thế này : “Pháp của Phật chứng rất sâu khó hiểu, tất cả hàng Thanh-văn cùng Duyên-giác không thể đến được.”
If the Buddha preaches but one doctrine of emancipation, then we too should be able to attain this Law and reach the state of Nirvana. We cannot follow the gist of what he is saying now. At that time Shariputra understood the doubts that were in the minds of the four kinds of believers, and he himself had not fully comprehended. So he addressed the Buddha, saying, “World-Honored One, what causes and conditions lead you to earnestly praise expedient means, the foremost device of the Buddhas, the profound, subtle and wonderful Law that is difficult to understand? From times past I have never heard this kind of preaching from the Buddha. Now the four kinds of believers all have doubts. We beg that the World-Honored One earnestly praise this Law that is profound, subtle and wonderful, difficult to understand?” At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse from, saying:
- Đức Phật nói một nghĩa giải thoát, chúng ta cũng chứng được pháp đó đến nơi Niết-bàn, mà nay chẳng rõ nghĩa đó về đâu? Lúc ấy, ngài Xá-Lợi-Phất biết lòng nghi của bốn chúng, chính mình cũng chưa rõ, liền bạch Phật rằng: Thưa Thế-Tôn! Nhân gì duyên gì mà Phật ân cần khen ngợi pháp phương-tiện thứ nhất nhiệm mầu rất sâu khó hiểu của các đức Phật? Con từ trước đến nay chưa từng nghe Phật nói điều đó, hôm nay bốn chúng thảy đều có lòng nghi. Cúi xin đức Thế-Tôn bày nói việc đó. Cớ gì mà đức Thế-Tôn ân cần khen ngợi pháp nhiệm mầu rất sâu khó hiểu? Khi đó ngài Xá-Lợi-Phất muốn tuyên lại nghĩa trên mà nói kệ rằng:
Sun of wisdom, great sage and venerable one,
at long last you preach this Law.
You yourself declare you have attained
power, fearlessness, samadhis,
concentration, emancipation, and these other attributes,
and the Law that is beyond comprehension.
This Law attained in the place of practice
no one is capable of questioning you about.
‘My intention is hard to fathom,
and no one can question me.”
- Đấng Huệ-Nhật Đại-thánh
Lâu mới nói pháp này,
Tự nói pháp mình chứng
Lực, vô-úy, tam-muội,
Thiền-định, giải-thoát thảy
Đều chẳng nghĩ bàn được.
Pháp chứng nơi đạo tràng
Không ai hỏi đến được,
Ý con khó lường được
Cũng không ai hay hỏi.
No one questions, yet you yourself preach,
praising the path you walk on.
Your wisdom is very subtle and wonderful,
that which all the Buddhas attain.
The arhats who are without outflows
and those who seek nirvana
now have all fallen into the net of doubt,
wondering for what reason the Buddha preaches this.
Those who seek to become pratyekabuddhas,
monks and nuns,
heavenly beings, dragons and spirits,
along with the gandharvas and others,
look at one another, filled with perplexity,
gazing upward at the most honored of two-legged beings.
What is the meaning of all this?
I beg the Buddha to explain it for us.
Among the assembly of voice-hearers
the Buddha has said I am foremost,
yet now I lack the wisdom
to solve these doubts and perplexities.
Have I in fact grasped the ultimate Law,
or am I still on the path of practice?
The sons born from the Buddha’s mouth
press palms together, gaze upward and wait.
We beg you to put forth subtle and wonderful sounds
and at this time explain to us how it really is.
The heavenly beings, dragons, spirits, and the others,
their numbers like Ganges sands,
the bodhisattvas seeking to be Buddhas
in a great force of eighty thousand,
as well as the wheel-turning sage kings
come from ten thousands of millions of lands,
all press their palms and with reverent minds
wish to hear the teaching of perfect endowment.
Không hỏi mà tự nói
Khen ngợi đạo mình làm
Các đức Phật chứng được
Trí huệ rất nhiệm mầu.
Hàng vô-lậu La-hán
Cùng người cầu Niết-bàn
Nay đều sa lưới nghi
Phật cớ chi nói thế?
Hạng người cầu Duyên-giác.
Tỳ-kheo, Tỳkheo-ni,
Các trời, rồng, quỉ, thần
Và Càn-thát-bà thảy
Ngó nhau mang lòng nghi
Nhìn trông đấng Túc-Tôn,
Việc đó là thế nào
Xin Phật vị dạy cho?
Trong các chúng Thanh-văn
Phật nói con hạng nhất
Nay con nơi trí mình
Nghi lầm không rõ được
Vì là pháp rốt ráo
Vì là đạo Phật làm
Con từ miệng Phật sanh
Chắp tay nhìn trông chờ
Xin ban tiếng nhiệm mầu
Liền vì nói như thực
Các trời, rồng, thần thảy
Số đông như hằng sa
Bồ-Tát cầu thành Phật
Số nhiều có tám muôn
Lại những muôn ức nước
Vua Chuyển-Luân-vương đến
Đều lòng kính chắp tay
Muốn nghe đạo đầy đủ.
At that time the Buddha addressed Shariputra, saying, “Stop, stop! There is no need to speak further. If I speak of this matter, then the heavenly and human beings throughout the worlds will all be astonished and doubtful.”
- Khi đó đức Phật bảo ngài Xá-Lợi-Phất: Thôi thôi! Chẳng nên nói nữa, nếu nói việc đó tất cả trong đời các trời và người đều sẽ kinh sợ nghi-ngờ.”
Shariputra once more spoke to the Buddha, saying, “World-Honored One, we beg you to preach! We beg you to preach! What is the reason? Because this assembly of countless hundreds, thousands, ten thousands, millions of asamkhyas of living beings in the past have seen the Buddhas; their faculties are vigorous and acute and their wisdom is bright. If they hear the Buddha preach, they will be capable of reverent belief.”
- Ngài Xá-Lợi-Phất lại bạch Phật rằng: “Thưa Thế-Tôn! Cúi xin nói đó, cúi xin nói đó. Vì sao? Trong hội đây có vô số trăm nghìn muôn ức a-tăng-kỳ chúng-sinh đã từng gặp các đức Phật, các căn mạnh lẹ, trí huệ sáng suốt, được nghe Phật dạy chắc có thể kính tin”.
At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Lúc ấy, ngài Xá-Lợi-Phất muốn tuyên lại nghĩa này mà nói kệ rằng:
Dharma King, none more highly honored,
speak, we beg you, without reserve!
In this assembly of numberless beings
are those capable of reverent belief.
Đấng Pháp-Vương vô thượng
Xin nói chuyện đừng lo
Vô lượng chúng hội đây
Có người hay kính tin.
The Buddha repeated, “Stop, Shariputra! If I speak of this matter, the heavenly and human beings and asuras throughout the worlds will all be astonished and doubtful. The monks who are overbearingly arrogant will fall into a great pit.”
- Đức Phật lại ngăn Xá-Lợi-Phất: “Nếu nói việc đó thì tất cả trong đời, trời, người, A-tu-la đều sẽ nghi sợ, Tỳ-kheo tăng-thượng-mạn sẽ phải sa vào hầm lớn.”
At that time the World-Honored One repeated what he had said in verse form:
Stop, stop, no need to speak!
My Law is wonderful and difficult to ponder.
Those who are overbearingly arrogant
when they hear it will never show reverent belief.
Khi đó đức Thế-Tôn lại nói kệ rằng:
Thôi thôi! Chẳng nên nói
Pháp ta diệu khó nghĩ
Những kẻ tăng-thượng-mạn
Nghe ắt không kính tin.
At that time Shariputra once more spoke to the Buddha, saying, “World-Honored One, we beg you to preach! We beg you to preach! In this assembly at present the persons like myself number in the hundreds, thousands, ten thousands, millions. In age after age we have already attended the Buddhas and received instruction. People of this kind are certain to be capable of reverent belief. Throughout the long night they will gain peace and rest and will enjoy many benefits.”
- Lúc ấy ngài Xá-Lợi-Phất bạch Phật rằng: “Thưa Thế-Tôn! Cúi xin Phật nói, cúi xin Phật nói. Nay trong hội này hạng người sánh bằng con có trăm nghìn muôn ức. Đời đời đã từng theo Phật học hỏi, những người như thế chắc hay kính tin lâu dài an ổn nhiều điều lợi ích.
At that time Shariputra, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Supremely honored among two-legged beings,
we beg you to preach this foremost Law.
I who am regarded as the Buddha’s eldest son
ask you to favor us by preaching distinctions.
The countless members of this assembly
are capable of according reverent belief to this Law
The Buddhas have already in age after age
taught and converted them in this manner.
All with a single mind and palms pressed together
desire to hear and receive the Buddha’s words.
I and the other twelve hundred of our group,
as well as the others who seek to become Buddhas,
beg that for the sake of this assembly
you will favor us by preaching distinctions.
When we hear this Law
we will be filled with great joy.
Khi đó ngài Xá-Lợi-Phất, muốn tuyên lại nghĩa trên mà nói kệ rằng:
Đấng vô thượng Lưỡng-túc
Xin nói pháp đệ nhất
Con là trưởng tử Phật
Xin thương phân biệt nói.
Vô lượng chúng hội đây
Hay kính tin pháp này
Đời đời Phật đã từng
Giáo hóa chúng như thế
Đều một lòng chắp tay
Muốn muốn nghe lãnh lời Phật.
Chúng con nghìn hai trăm
Cùng hạng cầu Phật nọ
Nguyện Phật vì chúng này
Cúi xin phân biệt nói
Chúng đây nghe pháp ấy
Thời sanh lòng vui mừng.
At that time the World-Honored One said to Shariputra, “Three times you have stated your earnest request. How can I do other than preach? Now you must listen attentively and carefully ponder. For your sake I will now analyze and explain the matter.”
- Bấy giờ, đức Thế-Tôn bảo ngài Xá-Lợi-Phất: “Ông đã ân cần ba phen thưa thỉnh đâu được chẳng nói. Ông nay lóng nghe khéo suy nghĩ nhớ đó, ta sẽ vì ông phân biệt giải-nói.”
When he had spoken these words, there were some five thousand monks, nuns, laymen and laywomen in the assembly who immediately rose from their seats, bowed to the Buddha, and withdrew. What was the reason for this? These persons had roots of guilt that were deep and manifold, and in addition they were overbearingly arrogant. What they had not attained they supposed they had attained, what they had not understood they supposed they had understood. And because they had this failing, they did not remain where they were. The World-Honored One was silent and did not try to detain them.
- Khi đức Phật nói lời đó, trong hội có các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, cận-sự-nam, cận-sự-nữ, cả thẩy năm nghìn người, liền từ chỗ ngồi đứng dậy lễ Phật mà lui về. Vì sao? Vì bọn người này gốc tội sâu nặng cùng tăng-thượng-mạng, chưa được mà nói đã được, chưa chứng mà đã cho chứng, có lỗi dường ấy, cho nên không ở lại. Đức Thế-Tôn yên lặng không ngăn cản.
At this time the Buddha said to Shariputra, “Now this assembly of mine is free of branches and leaves, made up solely of the steadfast and truthful. Shariputra, it is well that these persons of overbearing arrogance have withdrawn. Now listen carefully and I will preach for you.”
- Bấy giờ, Đức Phật bảo ngài Xá-Lợi-Phất: “Trong chúng ta đây không còn cành lá, rặt có hạt chắc. Xá-Lợi-Phất! Những gã tăng-thượng-mạn như vậy lui về cũng là tốt. Ông nay nên khéo nghe, ta sẽ vì ông mà nói.”
Shariputra said, “So be it, World-Honored One. We are eager to listen!”
The Buddha said to Shariputra, “A wonderful Law such as this is preached by the Buddhas, the Thus Come Ones, at certain times. But like the blooming of the udumbara, such times come very seldom. Shariputra, you and the others must believe me. The words that the Buddhas preach are not empty or false.
- Ngài Xá-Lợi-Phất bạch rằng: “Vâng thưa Thế-Tôn con nguyện ưa muốn nghe”. Đức Phật bảo ngài Xá-Lợi-Phất: “Pháp mầu như thế, các đức Phật Như-Lai đến khi đúng thời mới nói, đó như hoa linh- thoại đến thời tiết mới hiện một lần. Xá-Lợi-Phất! Các ông nên tin lời của Phật nói không hề hư vọng.
“Shariputra, the Buddhas preach the Law in accordance with what is appropriate, but the meaning is difficult to understand. Why is this? Because we employ countless expedient means, discussing causes and conditions and using words of simile and parable to expound the teachings.
- Xá-Lợi-Phất! Các đức Phật theo thời nghi nói pháp y -thú khó hiểu. Vì sao? Ta dùng vô số phương tiện các món nhân duyên, lời lẽ thí dụ diễn nói các pháp.
This Law is not something that can be understood through pondering or analysis. Only those who are Buddhas can understand it. Why is this? Because the Buddhas, the World-Honored Ones, appear in the world for one great reason alone.
Pháp đó không phải là suy lường phân biệt mà có thể hiểu, chỉ có các đức Phật mới biết được đó. Vì sao? Các đức Phật Thế-Tôn, chỉ do một sự nhân duyên lớn mà hiện ra nơi đời.
Shariputra, what does it mean to say that the Buddhas, the World-Honored Ones, appear in the world for one great reason alone?
“The Buddhas, the World-Honored Ones, wish to open the door of Buddha wisdom to all living beings, to allow them to attain purity. That is why they appear in the world. They wish to show the Buddha wisdom to living beings, and therefore they appear in the world. They wish to cause living beings to awaken to the Buddha wisdom, and therefore they appear in the world. They wish to induce living beings to enter the path of Buddha wisdom, and therefore they appear in the world.
Xá-Lợi-Phất! Sao nói rằng các đức Phật Thế-Tôn chỉ do một sự nhân duyên lớn mà hiện ra đời? Các đức Phật Thế-Tôn vì muốn cho chúng sanh khai tri kiến Phật để được thanh tịnh mà hiện ra nơi đời; vì muốn chỉ tri kiến Phật cho chúng-sanh mà hiện ra nơi đời; vì muốn cho chúng sanh tỏ ngộ tri kiến Phật mà hiện ra nơi đời; vì muốn cho chúng sanh chứng vào đạo tri kiến Phật mà hiện ra nơi đời.
Shariputra, this is the one great reason for which the Buddhas appear in the world.”
Xá-Lợi-Phất! Đó là các đức Phật do vì một sự nhân duyên lớn mà hiện ra nơi đời”.
The Buddha said to Shariputra, “The Buddhas, the Thus Come Ones, simply teach and convert the Bodhisattvas. All the things they do are at all times done for this one purpose. They simply wish to show the Buddha wisdom to living beings and enlighten them to it.
- Đức Phật bảo Xá-Lợi-Phất: “Các đức Phật Như-Lai chỉ giáo hóa Bồ-Tát, những điều làm ra thường vì một việc : chỉ đem tri kiến Phật chỉ cho chúng sanh tỏ ngộ thôi”
“Shariputra, the Thus Come Ones have only a single Buddha vehicle which they employ in order to preach the Law to living beings. They do not have any other vehicle a second one or a third one .
Xá-Lợi-Phất! Đức Như-Lai chỉ dùng một Phật thừa mà vì chúng sanh nói pháp không có các thừa hoặc hai hoặc ba khác.
Shariputra, the Law preached by all the Buddhas of the ten directions is the same as this.
Xá-Lợi-Phất! Pháp của tất cả các đức Phật ở mười phương cũng như thế.
“Shariputra, the Buddhas of the past used countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines are all for the sake of the one Buddha vehicle. These living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, are all eventually able to attain wisdom embracing all species.
Xá-Lợi-Phất! Thuở quá khứ các đức Phật dùng vô lượng vô số phương tiện các món nhân duyên lời lẽ thí dụ mà vì chúng sanh diễn nói các pháp. Vì pháp đó đều là một Phật thừa, nên các chúng sanh đó theo chư Phật nghe pháp rốt ráo đều được chứng “nhứt-thiết chủng-trí.”
Shariputra, when the Buddhas of the future make their appearance in the world, they too will use countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines will all be for the sake of the one Buddha vehicle. And these living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, will all eventually be able to attain wisdom embracing all species.
Xá-Lợi-Phất! Thuở vị lai, các đức Phật sẽ ra đời cũng dùng vô lượng vô số phương tiện các món nhân duyên lời lẽ thí dụ mà vì chúng sanh diễn nói các pháp, vì pháp ấy đều là một Phật thừa nên các chúng sanh đó theo Phật nghe pháp rốt ráo đều được chứng “nhứt-thiết chủng-trí”.
“Shariputra, the Buddhas, the World-Honored Ones, who exist at present in the countless hundreds, thousands, ten thousands, and millions of Buddha lands in the ten directions, benefit and bring peace and happiness to living beings in large measure, these Buddhas too use countless numbers of expedient means, various causes and conditions, and words of simile and parable in order to expound the doctrines for the sake of living beings. These doctrines are all for the sake of the one Buddha vehicle. And these living beings, by listening to the doctrines of the Buddhas, are all eventually able to attain wisdom embracing all species.
Xá-Lợi-Phất! Hiện tại nay, trong vô lượng trăm nghìn muôn ức cõi Phật ở mười phương, các đức Phật Thế-Tôn nhiều điều lợi ích an vui cho chúng sanh. Các đức Phật đó cũng dùng vô lượng vô số phương tiện các món nhân-duyên lời lẽ thí dụ mà vì chúng sanh diễn nói các pháp, vì pháp đó đều là một Phật thừa, các chúng sanh ấy theo Phật nghe pháp rốt ráo đều được chứng “nhứt-thiết chủng-trí”.
“Shariputra, these Buddhas simply teach and convert the Bodhisattvas. They do it because they wish to show the Buddha wisdom to living beings. They do it because they wish to use the Buddha wisdom to enlighten living beings. They do it because they wish to cause living beings to enter the path of Buddha wisdom.
Xá-Lợi-Phất! Các đức Phật đó chỉ giáo hóa Bồ-Tát, vì muốn đem tri kiến Phật mà chỉ cho chúng sanh, vì muốn đem tri kiến Phật cho chúng sanh tỏ ngộ, vì muốn làm cho chúng sanh chứng vào tri kiến Phật vậy.
“Shariputra, I too will now do the same, I know that living beings have various desires. Attachments that are deeply implanted in their minds. Taking cognizance of this basic nature of theirs, I will therefore use various causes and conditions, words of simile and parable, and the power of expedient means and expound the Law for them.
Xá-Lợi-Phất! Nay ta cũng lại như thế, rõ biết các chúng sanh có những điều ưa muốn, thân tâm mê chấp, ta tùy theo bản tánh kia dùng các món nhân duyên lời lẽ thí dụ cùng sức phương tiện mà vì đó nói pháp.
Shariputra, I do this so that all of them may attain the one Buddha vehicle and wisdom embracing all species.
Xá-Lợi-Phất! Như thế đều vì để chứng được một Phật thừa “nhứt-thiết chủng-trí.”
“Shariputra, when the age is impure and the times are chaotic, then the defilements of living beings are grave, they are greedy and jealous and put down roots that are not good. Because of this, the Buddhas, utilizing the power of expedient means, apply distinctions to the one Buddha vehicle and preach as though it were three.
“Shariputra, if any of my disciples should claim to be an arhat or a pratyekabuddha and yet does not heed or understand that the Buddhas, the Thus Come Ones, simply teach and convert the bodhisattvas, then he is no disciple of mine, he is no arhat or pratyekabuddha.
- Xá-Lợi-Phất! Các đức Phật hiện ra trong đời ác năm trược, nghĩa là: Kiếp trược, phiền-não- trược, chúng-sinh-trược, kiến-trược, mệnh-trược. Như thế, Xá-Lợi-Phất, lúc kiếp loạn trược chúng sinh nhơ nặng, bỏn sẻn, tham lam, ghét ganh, trọn nên các căn chẳng lành, cho nên các đức Phật dùng sức phương tiện, nơi một Phật thừa, phân biệt nói thành ba.
Xá-Lợi-Phất! Nếu đệ tử ta tự cho mình là A-la-hán cùng Duyên-giác mà không nghe không biết việc của các đức Phật Như-Lai chỉ giáo hóa Bồ-Tát, người này chẳng phải là đệ tử Phật, chẳng phải A-la-hán, chẳng phải Duyên-giác.
“Again, Shariputra, if there should be monks or nuns who claim that they already have attained the status of arhat, that this is their last incarnation, that they have reached the final nirvana, and that therefore they have no further intention of seeking anuttara-samyaksambodhi. Then you should understand that such as these are all persons of overbearing arrogance. Why do I say this? Because if they are monks who have truly attained the status of arhat, then it would be unthinkable that they should fail to believe this Law. The only exception would be in a time after the Buddha had passed away, when there was no Buddha present in the world. Why is this? Because after the Buddha has passed away it will be difficult to find anyone who can embrace, recite, and understand the meaning of sutras such as this. But if persons at that time encounter another Buddha, then they will attain decisive understanding with regard to this Law.
Lại-nữa, Xá-Lợi-Phất! Các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni đó tự cho mình đã được A-la-hán, là thân rốt sau rốt ráo Niết-bàn, bèn chẳng lại chí quyết cầu đạo vô-thượng chánh-đẳng chánh-giác. Nên biết bọn đó là kẻ tăng-thượng-mạn. Vì sao? nếu có Tỳ-kheo thực chứng quả A-la-hán mà không tin pháp này, quyết không có lẽ ấy, trừ sau khi Phật diệt độ hiện tiền không Phật. Vì sao? Sau khi Phật diệt độ, những kinh như thế, người hay thọ trì đọc tụng hiểu nghĩa rất khó có được, nếu gặp đức Phật khác, ở trong pháp này bèn được hiểu rõ.
“Shariputra, you and the others should with a single mind believe and accept the words of the Buddha. The words of the Buddhas, the Thus Come Ones, are not empty or false. There is no other vehicle, there is only the one Buddha vehicle.
Xá-Lợi-Phất! Các ông nên một lòng tin hiểu thọ trì lời Phật dạy. Lời các đức Phật Như-Lai nói không hư vọng, không có thừa nào khác, chỉ có một Phật thừa thôi.
“At that time the World-Honored One, wishing to state his meaning once more, spoke in verse form, saying:
Khi ấy đức Thế-Tôn muốn tuyên lại nghĩa này mà nói kệ rằng:
There are monks and nuns
who behave with overbearing arrogance,
laymen full of self-esteem,
laywomen who are lacking in faith.
Among the four kinds of believers, the likes of these
number five thousand.
They fail to see their own errors,
are heedless and remiss with regard to the precepts,
clinging to their shortcomings, unwilling to change.
But these persons of small wisdom have already left;
the chaff among this assembly
has departed in the face of the Buddha’s authority.
These persons were of paltry merit and virtue,
incapable of receiving this Law.
This assembly is now free of branches and leaves,
made up only of those steadfast and truthful.
- Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
Mang lòng tăng-thượng-mạng
Cận-sự-nam ngã mạn
Cận-sự-nữ chẳng tin,
Hàng bốn chúng như thế
Số kia có năm nghìn
Chẳng tự thấy lỗi mình
Nơi giới có thiếu sót
Tiếc giữ tội quấy mình
Trí nhỏ đó đã ra,
Bọn cám tấm trong chúng
Oai đức Phật phải đi,
Gã đó kém phước đức
Chẳng kham lãnh pháp này,
Chúng nay không cành lá
Chỉ có những hột chắc
Shariputra, listen carefully,
for the Law which the Buddhas have attained,
through the power of countless expedient means
they preach for the benefit of living beings.
The thoughts that are in the minds of living beings,
the different types of paths they follow,
their various desires and natures,
the good and bad deeds they have done in previous existences–
all these the Buddha takes cognizance of,
and then he employs causes, similes and parables,
words that embody the power of expedient means,
in order to gladden and please them all.
Sometimes he preaches sutras,
verses, stories of the previous lives of disciples,
stories of the previous lives of the Buddha, of unheard-of things.
At other times he preaches regarding causes and conditions,
uses similes, parables, passages of poetry
or discourses.
For those of dull capacities who delight in a little Law,
who greedily cling to birth and death,
who, despite the innumerable Buddhas,
fail to practice the profound and wonderful way
but are perplexed and confused by a host of troubles–
for these I preach nirvana.
I devise these expedient means
and so cause them to enter into the Buddha wisdom.
Up to now I have never told you
that you were certain to attain the Buddha way.
The reason I never preached in that manner
was that the time to preach so had not yet come.
But now is the very time
when I must decisively preach the Great Vehicle.
- Xá-Lợi-Phất khéo nghe!
Pháp của các Phật được
Vô lượng sức phương tiện
Mà vì chúng sanh nói.
Tâm của chúng sanh nghĩ
Các món đạo ra làm
Bao nhiêu những tánh dục
Nghiệp lành dữ đời trước
Phật biết hết thế rồi
Dùng các duyên thí dụ
Lời lẽ sức phương tiện
Khiến tất cả vui mừng.
Hoặc là nói Thế kinh
Cô khởi cùng Bổn-sự.
Bổn-sanh, Vị-tằng-hữu
Cũng nói những nhân duyên
Thí dụ và Trùng tụng
Luận nghị cộng chín kinh.
Căn độn ưa pháp nhỏ.
Tham chấp nơi sanh tử
Nơi vô lượng đức Phật
Chẳng tu đạo sâu mầu
Bị các khổ não loạn
Vì đó nói Niết-bàn.
Ta bày phương tiện đó
Khiến đều vào huệ Phật,
Chưa từng nói các ông
Sẽ được thành Phật đạo
Sở dĩ chưa từng nói
Vì giờ nói chưa đến,
Nay chính là đến giờ
Quyết định nói Đại-thừa.
I use these nine devices,
adapting them to the living beings when I preach
my basic aim being to lead them into the Great Vehicle,
and that is why I preach this sutra.
There are sons of the Buddha who minds are pure,
who are gentle and of acute capacities,
who under innumerable Buddhas
have practiced the profound and wonderful way.
For these sons of the Buddha
I preach this sutra of the Great Vehicle.
And I predict that these persons
in a future existence will attain the Buddha way.
Because deep in their minds they think of the Buddha
and practice and uphold the pure percepts,
they are assured they will attain Buddhahood,
and hearing this, their whole bodies are filled with great joy.
The Buddha knows their minds and their practices
and therefore preaches for them the Great Vehicle.
When the voice-hearers and bodhisattvas
hear this Law that I preach,
as soon as they have heard one verse
they will all without doubt be certain of attaining Buddhahood.
- Chín bộ pháp của ta
Thuận theo chúng sanh nói
Vào Đại-thừa làm gốc
Nên mới nói kinh này.
Có Phật tử tâm tịnh
Êm dịu cũng căn lợi,
Nơi vô lượng các Phật
Mà tu đạo sâu mầu,
Vì hàng Phật tử này
Nói kinh Đại-thừa đây.
Ta ghi cho người đó
Đời sau thành Phật đạo
Bởi thâm tâm niệm Phật
Tu trì tịnh giới vậy
Hạng này nghe thành Phật
Rất mừng đầy khắp mình,
Phật biết tâm của kia.
Nên vì nói Đại-thừa.
Thanh-văn hoặc Bồ-Tát,
Nghe ta nói pháp ra
Nhẫn đến một bài kệ
Đều thành Phật không nghi.
In the Buddha lands of the ten directions
there is only the Law of the one vehicle,
there are not two, there are not three,
except when the Buddha preaches so as an expedient means,
merely employing provisional names and terms
in order to conduct and guide living beings
and preach to them the Buddha wisdom.
The Buddhas appear in the world
solely for this one reason, which is true;
the other two are not the truth.
Never do they use a lesser vehicle
to save living beings and ferry them across.
The Buddha himself dwells in this Great Vehicle,
and adorned with the power of meditation and wisdom
that go with the Law he has attained,
he uses it to save living beings.
He himself testifies to the unsurpassed way,
the Great Vehicle, the Law in which all things are equal.
If I used a lesser vehicle
to convert even one person,
I would be guilty of stinginess and greed,
but such a thing would be impossible.
If a person will believe and take refuge in the Buddha,
the Thus Come One will never deceive him,
nor will he ever show greed or jealousy,
for he has rooted out evil from among the phenomena.
Therefore throughout the ten directions
the Buddha alone is without fear.
I adorn my body with the special characteristics
and shine my light upon the world.
I am honored by numberless multitudes
and for them I preach the emblem of the reality of things.
- Trong cõi Phật mười phương
Chỉ có một thừa pháp
Không hai cũng không ba
Trừ Phật phương tiện nói
Chỉ dùng danh tự giả
Dẫn dắt các chúng sanh
Vì nói trí huệ Phật.
Các Phật ra nơi đời
Chỉ một việc này thực
Hai thứ chẳng phải chơn.
Trọn chẳng đem tiểu thừa
Mà tế độ chúng sanh,
Phật tự trụ Đại-thừa
Như pháp của mình được
Định, huệ, lực trang nghiêm
Dùng đây độ chúng sanh.
Tự chứng đạo vô thượng
Pháp bình-đẳng Đại-thừa
Nếu dùng tiểu thừa độ
Nhẫn đến nơi một người
Thời ta đọa sân tham
Việc ấy tất không được,
Nếu người tin về Phật
Như-Lai chẳng dối gạt
Cũng không lòng tham ghen
Dứt ác trong các pháp
Nên Phật ở mười phương
Mà riêng không chỗ sợ.
Ta dùng tướng trang nghiêm
Ánh sáng soi trong đời
Đấng vô lượng chúng trọng
Vì nói thực tướng ấn
Shariputra, you should know
that at the start I took a vow,
hoping to make all persons
equal to me, without any distinction between us,
and what I long ago hoped for
has now been fulfilled.
I have converted all living beings
and caused them all to enter the Buddha way.
If when I encounter living beings
I were in all cases to teach them the Buddha way,
those without wisdom would become confused
and in their bewilderment would fail to accept my teachings.
I know that such living beings have never in the past cultivated good roots
but have stubbornly clung to the five desires,
and their folly and craving have given rise to affliction.
Their desires are the cause
whereby they fall into the three evil paths,
revolving wheel-like through the six realms of existence
and undergoing every sort of suffering and pain.
Having received a tiny form in the womb,
in existence after existence they constantly grow to maturity.
Persons of meager virtue and small merit,
they are troubled and beset by manifold sufferings.
They stray into the dense forest of mistaken views,
debating as to what exists and what does not,
and in the end cling to such views,
embracing all sixty-two of them.
They are profoundly committed to false and empty doctrines,
holding firmly to them, unable to set them aside.
Arrogant and puffed up with self-importance,
fawning and envious, insincere in mind,
for a thousand, ten thousand, a million kalpas
they will not hear the Buddha’s name,
nor will they hear the correct Law–
such people are difficult to save.
- Xá-Lợi-Phất! nên biết
Ta vốn lập thệ nguyện
Muốn cho tất cả chúng
Bằng như ta không khác,
Như ta xưa đã nguyện
Nay đã đầy đủ rồi
Độ tất cả chúng sanh
Đều khiến vào Phật đạo
Nếu ta gặp chúng sanh
Dùng Phật đạo dạy cả
Kẻ vô trí rối sai
Mê lầm không nhận lời.
Ta rõ chúng sanh đó
Chưa từng tu cội lành
Chấp chặt nơi ngũ dục
Vì si ái sinh khổ,
Bởi nhân duyên các dục.
Sanh vào ba đường dữ
Xoay lăn trong sáu nẻo
Chịu đủ những khổ độc
Thân mọn thọï bào thai
Đời đời tăng trưởng luôn
Người đức mỏng ít phước
Các sự khổ bức ngặt
Vào rừng rậm tà kiến
Hoặc chấp có, chấp không
Nương gá các chấp này
Đầy đủ sáu mươi hai
Chấp chặt pháp hư vọng
Bền nhận không bỏ được
Ngã mạn tự khoe cao
Dua nịnh lòng không thực
Trong nghìn muôn ức kiếp
Chẳng nghe danh tự Phật
Cũng chẳng nghe chánh pháp
Người như thế khó độ.
For these reasons, Shariputra,
I have for their sake established expedient means,
preaching the way that ends all suffering.
And showing them nirvana.
But although I preach nirvana,
this is not a true extinction.
All phenomena from the very first
have of themselves constantly borne the marks of
tranquil extinction.
Once the sons of the Buddha have carried out this path,
then in a future existence they will be able to become Buddhas.
I have employed the power of expedient means
to unfold and demonstrate this doctrine of three vehicles,
but the World-Honored Ones, every one of them,
all preach the single vehicle way.
Now before this great assembly
I must clear away all doubts and perplexities.
There is no discrepancy in the words of the Buddhas,
there is only the one vehicle, not two.
- Cho nên Xá-Lợi-Phất!
Ta vì bày phương tiện
Nói các đạo dứt khổ
Chỉ cho đó Niết-bàn
Ta dầu nói Niết-bàn
Cũng chẳng phải thật diệt,
Các pháp từ bổn lai
Tướng thường tự vắng lặng
Phật tử hành đạo rồi
Đời sau được thành Phật
Ta có sức phương tiện
Mở bày khắp ba thừa.
Tất cả các Thế-Tôn
Đều nói đạo nhất thừa
Nay trong đại chúng này
Đều nên trừ nghi lầm
Lời Phật nói không khác
Chỉ một, không hai thừa.
For numberless kalpas in the past
countless Buddhas who have now entered extinction,
a hundred, thousand, ten thousand, million types
in numbers incapable of calculation-
such World-Honored Ones,
using different types of causes, similes, and parables,
the power of countless expedient means,
have expounded the characteristics of teachings.
These World-Honored Ones
have all preached the doctrine of the single vehicle,
converting countless living beings
and causing them to enter the Buddha way.
And these great sage lords,
knowing what is desired deep in the minds
of the heavenly and human beings and the other living things
throughout all the worlds,
have employed still other expedient means
to help illuminate the highest truth.
- Vô số kiếp đã qua
Vô lượng Phật diệt độ
Trăm nghìn muôn ức Phật
Số nhiều không lường được.
Các Thế-Tôn như thế
Các món duyên thí dụ
Vô số ức phương tiện
Diễn nói các pháp tướng,
Các đức Thế-Tôn đó
Đều nói pháp nhất thừa
Độ vô lượng chúng sanh
Khiến vào nơi Phật đạo
Lại các đại-Thánh-chúa
Biết tất cả thế gian
Trời người loài quần sanh
Thâm tâm chỗ ưa muốn
Bèn dùng phương tiện khác
Giúp bày nghĩa đệ nhất.
If there are living beings
who have encountered these past Buddhas,
and if they have listened to their Law, presented alms,
or kept the precepts, shown forbearance,
been assiduous, practiced meditation and wisdom, and so forth,
cultivating various kinds of merit and virtue,
then persons such as these
all have attained the Buddha way.
After the Buddhas have passed into extinction,
if persons are of good and gentle mind,
then living beings such as these
have all attained the Buddha way.
- Nếu có loài chúng sanh
Gặp các Phật quá khứ
Hoặc nghe pháp bố thí
Hoặc trì giới nhẫn nhục
Tinh tấn, thiền, trí thảy
Các món tu phước huệ,
Những người như thế đó
Đều đã thành Phật đạo
Sau các Phật diệt độ
Nếu người lòng lành dịu
Các chúng sanh như thế
Đều đã thành Phật đạo
After the Buddhas have passed into extinction,
if persons make offerings to the relics,
raising ten thousand or a million kinds of towers,
using gold, silver and crystal,
seashell and agate,
carnelian, lapis lazuli, pearls
to purify and adorn them extensively,
in this way erecting towers;
or if they raise up stone mortuary temples
or those of sandalwood or aloes,
hovenia or other kinds of timber,
or of brick, tile clay or earth;
if in the midst of the broad fields
they pile up earth to make a mortuary temple for the Buddhas,
or even if little boys at play
should collect sand to make a Buddha tower,
then persons such as these
have all attained the Buddha way.
- Các Phật diệt độ rồi
Người cúng dườngxá-lợi
Dựng muôn ức thứ tháp
Vàng, bạc và pha-lê
Xa-cừ cùng mã-não
Ngọc mai khôi, lưu ly
Thanh tịnh rộng nghiêm sức,
Trau giồi nơi các tháp,
Hoặc có dựng miếu đá
Chiên-đàn và trầm-thủy
Gỗ mật cùng gỗ khác
Gạch ngói bùn đất thảy,
Hoặc ở trong đồng trống
Chứa đất thành miếu Phật
Nhẫn đến đồng tử giỡn
Nhóm cát thành tháp Phật,
Những hạng người như thế
Đều đã thành Phật đạo.
If there are persons who for the sake of the Buddha
fashion and set up images,
carving them with many distinguishing characteristics,
then all have attained the Buddha way.
Or if they make things out of the seven kinds of gems,
of copper, red or white copper,
pewter, lead, tin
iron wood, or clay,
or use cloth soaked in lacquer or resin
to adorn and fashion Buddha images,
then persons such as these have all attained the Buddha way.
If they employ pigments to paint Buddha images,
endowing them with the characteristics of hundredfold merit,
if they make them themselves or have others make them,
then all have attained the Buddha way.
Even if little boys in play
should use a piece of grass or wood or a brush,
or perhaps a fingernail
to draw an image of the Buddha,
such persons as these
bit by bit will pile up merit
and will become fully endowed with a mind of
great compassion;
they all have attained the Buddha way.
Merely by converting the bodhisattvas
they bring salvation and release to numberless multitudes.
- Nếu như người vì Phật
Xây dựng các hình-tượng
Chạm trổ thành các tướng
Đều đã thành Phật đạo.
Hoặc dùng bảy báu làm
Thau, đồng bạch, đồng đỏ
Chất nhôm cùng chì kẽm
Sắt, gỗ cùng với bùn
Hoặc dùng keo, sơn, vải
Nghiêm sức làm tượng Phật
Những người như thế đó
Đều đã thành Phật đạo
Vẽ vời làm tượng Phật
Trăm tướng phước trang nghiêm
Tự làm hoặc bảo người
Đều đã thành Phật đạo.
Nhẫn đến đồng tử giỡn
Hoặc cỏ cây và bút
Hoặc lấy móng tay mình
Mà vẽ làm tượng Phật
Những hạng người như thế
Lần lần chứa công-đức
Đầy đủ tâm đại bi
Đều đã thành Phật đạo
Chỉ dạy các Bồ-Tát
Độ thoát vô lượng chúng.
And if persons, in the presence of such memorial towers,
such jeweled images and painted images,
should with reverent minds make offerings
of flowers, incense, banners or canopies,
or if they should employ persons to make music,
striking drums or blowing horns or conch shells,
playing pipes, flutes, zithers, harps,
balloon guitars, cymbals and gongs,
and if these many kinds of wonderful notes
are intended wholly as an offering;
or if one with a joyful mind
sings a song in praise of the Buddha’s virtue,
even if it is just one small note,
then all who do these things have attained the Buddha way.
- Nếu người nơi tháp miếu
Tượng báu và tượng vẽ
Dùng hoa, hương, phan, lọng
Lồng kính mà cúng dường
Hoặc khiến người trổi nhạc
Đánh trống, thổi sừng ốc
Tiêu địch, cầm, không-hầu
Tỳ-bà, chụp-chả đồng
Các tiếng hay như thế
Đem dùng cúng dường hết
Hoặc người lòng vui mừng
Ca ngâm khen đức Phật
Nhẫn đến một tiếng nhỏ
Đều đã thành Phật đạo
If someone with a confused and distracted mind
should take even one flower
and offer it to a painted image,
in time he would come to see countless Buddhas.
Or if a person should bow or perform obeisance,
or should merely press his palms together,
or even should raise a single hand,
or give no more than a slight nod of the head,
and if this were done in offering to an image,
then in time he would come to see countless Buddhas.
And if he himself attains the unsurpassed way
and spreads salvation abroad to countless multitudes,
he will enter the nirvana of no remainder
as a fire dies out when the firewood is exhausted.
If persons with confused and distracted minds
should enter a memorial tower
and once exclaim, “Hail to the Buddha!”
Then all have attained the Buddha way.
If from past Buddhas
when they were in the world or after their extinction,
they should be those who heard this Law,
then all have attained the Buddha way.
- Nếu người lòng tán loạn
Nhẫn đến dùng một hoa
Cúng dường nơi tượng vẽ
Lần thấy các đức Phật
Hoặc có người lễ lạy
Hoặc lại chỉ chắp tay
Nhẫn đến giơ một tay
Hoặc lại hơi cúi đầu
Dùng đây cúng dường tượng
Lần thấy vô lượng Phật
Tự thành đạo vô thượng
Rộng độ chúng vô số
Vào Vô dư Niết-bàn
Như củi hết lửa tắt.
Nếu người tâm tán loạn
Bước vào trong tháp chùa
Chỉ niệm Nam-mô Phật
Đều đã thành Phật đạo
Nơi các Phật quá khứ
Tại thế, hoặc diệt độ,
Có người nghe pháp này
Đều đã thành Phật đạo
The World-Honored Ones of the future,
whose numbers will be incalculable,
these Thus Come Ones
will also employ expedient means to preach the Law,
and all these Thus Come Ones
through countless expedient means
will save and bring release to living beings
so that they enter the Buddha’s wisdom which is free
of outflows.
If there are those who hear the Law,
then not one will fail to attain Buddhahood.
The original vow of the Buddhas
was that the Buddha way, which they themselves practice,
should be shared universally among living beings
so that they too may attain this same way.
The Buddhas of future ages,
although they preach hundreds, thousands, millions
a countless number of doctrines,
in truth do so for the sake of the single vehicle.
- Các Thế-Tôn vị lai
Số nhiều không thể lường
Các đức Như-Lai đó
Cùng phương tiện nói pháp.
Tất cả các Như-Lai
Dùng vô lượng phương tiện
Độ thoát các chúng sanh
Vào trí vô lậu Phật,
Nếu có người nghe pháp
Không ai chẳng thành Phật.
Các Phật vốn thệ nguyện
Ta tu hành Phật đạo
Khắp muốn cho chúng sanh
Cũng đồng được đạo này.
Các Phật đời vị lai
Dầu nói trăm nghìn ức
Vô số các pháp môn
Kỳ thực vì nhất thừa.
The Buddhas, most honored of two-legged beings,
know that phenomena have no constantly fixed nature,
that the seed of Buddhahood sprout through causation,
and for this reason they preach the single vehicle.
But that these phenomena are part of an abiding Law,
that the characteristics of the world are constantly abiding–
this they have come to know in the place of practice
and as leaders and teachers they preach expedient means.
The presently existing Buddhas of the ten directions,
whom heavenly and human beings make offerings to,
who in number are like Ganges sands,
they have appeared in the world
in order to bring peace and comfort to living beings,
and they too preach the Law in this way.
They understand the foremost truth of tranquil extinction
and therefore employ the power of expedient means,
and though they point out various different paths,
in truth they do so for the sake of the Buddha vehicle.
They understand the actions of living beings,
the thoughts that lie deep in their minds,
the deeds they have carried out in the past,
their desires, their nature, the power of their exertions,
and whether their capacities are acute or dull,
and so they employ various causes and conditions,
similes, parables, and other words and phrases,
adapting what expedient means are suitable to their preaching.
Các Phật Lưỡng-Túc-tôn
Biết pháp thường không tánh
Giống Phật theo duyên sanh
Cho nên nói nhứt thừa.
Pháp đó trụ ngôi pháp
Tướng thế gian thường còn
Nơi đạo tràng biết rồi
Đức Phật phương tiện nói.
Hiện tại mười phương Phật
Của trời người cúng dường
Số nhiều như hằng sa
Hiện ra nơi thế gian
Vì an ổn chúng sanh
Cũng nói pháp như thế.
Biết vắng bặt thứ nhứt
Bởi dùng sức phương tiện
Dầu bày các món đạo
Kỳ thực vì Phật thừa
Biết các hạnh chúng sanh
Thâm tâm nó nghĩ nhớ
Nghiệp quen từ quá khứ
Tánh dục, sức tinh tấn
Và các căn lợi độn
Dùng các món nhân duyên
Thí dụ cùng lời lẽ
Tùy cơ phương tiện nói.
Now I too am like this;
in order to bring peace and comfort to living beings
I employ various different doctrines
to disseminate the Buddha way.
Through the power of my wisdom
I know the nature and desires of living beings
and through expedient means I preach these doctrines,
causing all living beings to attain joy and gladness.
Shariputra, you should understand
that I view things through the Buddha eye,
I see the living beings in the six paths,
how poor and distressed they are, without merit or wisdom,
how they enter the perilous road of birth and death,
their sufferings continuing with never a break,
how deeply they are attached to the five desires,
like a yak enamored of it’s tail,
blinding themselves with greed and infatuation,
their vision so impaired they can see nothing.
They do not seek the Buddha, with his great might,
or the Law that can end their sufferings,
but enter deeply into erroneous views,
hoping to shed suffering through great suffering.
For the sake of these living beings
I summon up a mind of great compassion.
- Ta nay cũng như vậy
Vì an ổn chúng sanh
Dùng các món pháp môn
Rao bày nơi Phật đạo
Ta dùng sức trí huệ
Rõ tính dục chúng sanh
Phương tiện nói các pháp
Đều khiến được vui mừng.
Xá-Lợi-Phất nên biết!
Ta dùng mắt Phật xem
Thấy sáu đường chúng sanh
Nghèo cùng không phước huệ
Vào đường hiểm sanh tử
Khổ nối luôn không dứt
Sâu tham nơi ngũ dục
Như trâu “mao” mến đuôi
Do tham ái tự che
Đui mù không thấy biết
Chẳng cầu Phật thế lớn
Cùng pháp dứt sự khổ
Sâu vào các tà kiến
Lấy khổ muốn bỏ khổ
Phật vì chúng sanh này
Mà sanh lòng đại bi
When I first sat in the place of practice
and gazed at the tree and walked around it,
for the space of three times seven days
I pondered the matter in this way.
The wisdom I have attained, I thought,
is subtle, wonderful, the foremost.
But living beings, dull incapacity,
are addicted to pleasure and blinded by stupidity.
With persons such as this,
what can I say, how can I save them?
At that time the Brahma kings,
along with the heavenly king Shakra,
the Four Heavenly Kings who guard the world,
and the heavenly king Great Freedom,
in company with other heavenly beings
and their hundreds and thousands
of followers,
reverently pressing their palms together and bowed,
begging me to turn the wheel of the Law.
Immediately I thought to myself
that if I merely praised the Buddha vehicle,
then the living beings, sunk in their suffering,
would be incapable of believing in this Law.
And because they rejected the Law and failed to believe it,
they would fall into the three evil paths.
It would be better if I did not preach the Law
but quickly entered into nirvana.
Then my thoughts turned to the Buddhas of the past
and the power of expedient means they had employed,
and I thought that the way I had now attained
should likewise be preached as three vehicles.
- Xưa, tu ngồi đạo tràng
Xem cây cùng kinh hành
Suy nghĩ việc như vầy:
Trí huệ của ta được
Vi diệu rất thứ nhứt
Chúng sanh các căn chậm
Tham vui si làm mù
Các hạng người như thế
Làm sao mà độ được?
Bấy giờ các Phạm-vương
Cùng các trời Đế-Thích
Bốn Thiên-vương hộ đời
Và trời Đại-Tự-Tại
Cùng các thiên chúng khác
Trăm nghìn ức quyến thuộc
Chắp tay cung kính lễ
Thỉnh ta chuyển pháp-luân.
Ta liền tự suy nghĩ
Nếu chỉ khen Phật thừa
Chúng sanh chìm nơi khổ
Không thể tin pháp đó
Do phá pháp không tin
Rớt trong ba đường dữ
Ta thà không nói pháp
Mau vào cõi Niết-bàn
Liền nhớ Phật quá khứ
Thực hành sức phương tiện
Ta nay chứng được đạo
Cũng nên nói ba thừa.
When I thought in this manner,
the Buddhas of the ten directions all appeared
and with Brahma sounds comforted and instructed me.
“Well done, Shakyamuni!” they said.
“Foremost leader and teacher,
you have attained the unsurpassed Law.
But following the example of all other Buddhas,
you will employ the power of expedient means.
We too have all attained
the most wonderful, the foremost Law,
but for the sake of living beings
we make distinctions and preach the three vehicles.
People of small wisdom delight in a small Law,
unable to believe that they themselves could becomes Buddhas.
Therefore we employ expedient means,
making distinctions and preaching various goals.
But though we preach the three vehicles,
we do it merely in order to teach the bodhisattvas.”
- Lúc ta nghĩ thế đó
Mười phương Phật đều hiện
Tiếng Phạm an-ủi ta
Hay thay! Đức Thích-Ca
Bậc Đạo-Sư thứ nhứt
Được pháp vô thượng ấy
Tùy theo tất cả Phật
Mà dùng sức phương tiện
Chúng ta cũng đều được
Pháp tối diệu thứ nhứt
Vì các loại chúng sanh
Phân biệt nói ba thừa.
Trí kém ưa pháp nhỏ
Chẳng tự tin thành Phật
Cho nên dùng phương tiện
Phân biệt nói các quả
Dầu lại nói ba thừa
Chỉ vì dạy Bồ-Tát.
Shariputra, you should understand this.
When I heard these saintly lions
and their deep, pure subtle, wonderful sounds,
I rejoiced, crying “Hail to the Buddhas!”
Then I thought to myself,
I have come into this impure and evil world,
and as these Buddhas have preached,
I too must follow that example in my actions.
After I had thought of the matter in this way,
I set out at once for Varanasi.
The marks of tranquil extinction borne by all phenomena
cannot be explained in words,
and therefore I used the power of expedient means
to preach to the five ascetics.
This I termed turning the wheel of the Law,
and also with regard to “the sound of nirvana,”
and “arhat,” “Dharma” and Samgha,”
I used these terms to indicate distinctions.
“From infinite kalpas in the past
I have extolled and taught the Law of nirvana,
ending the long sufferings of birth and death.”
This is how I customarily preached.
- Xá-Lợi-Phất nên biết!
Ta nghe các đức Phật
Tiếng nhiệm mầu rất sạch
Xưng: Nam-mô chư Phật!
Ta lại nghĩ thế này
Ta ra đời trược ác
Như các Phật đã nói
Ta cũng thuận làm theo
Suy nghĩ việc đó rồi
Liền đến thành Ba-Nại.
Các pháp tướng tịch diệt
Không thể dùng lời bày
Bèn dùng sức phương tiện
Vì năm Tỳ-kheo nói.
Đó gọi chuyển pháp luân
Bèn có tiếng Niết-bàn
Cùng với A-la-hán
Tên pháp, tăng sai khác.
Từ kiếp xa nhẫn lại
Khen bày Pháp Niết-bàn
Dứt hẳn khổ sống chết
Ta thường nói như thế
Shariputra, you should know this.
When I looked at the Buddha sons,
I saw incalculable thousands, ten thousands, millions
who had determined to seek the way of the Buddha,
everyone with a respectful and reverent mind,
all coming to the place of the Buddha,
persons who in the past had listened to other Buddhas
and heard the Law preached through expedient means.
Immediately the thought came to me
that the reason the Thus Come One has appeared
is so he may preach the Buddha wisdom.
Now is precisely the time to do so.
- Xá-Lợi-Phất phải biết
Ta thấy các Phật tử
Chí quyết cầu Phật đạo
Vô lượng nghìn muôn ức
Đều dùng lòng cung kính
Đồng đi đến chỗ Phật
Từng đã theo các Phật
Nghe nói pháp phương tiện
Ta liền nghĩ thế này
Sở dĩ Phật ra đời
Để vì nói Phật huệ
Nay chính đã đúng giờ.
Shariputra, you should understand
that persons of dull capacity and small wisdom,
who are attached to appearances, proud and overbearing,
are incapable of believing in this Law.
Now I, joyful and fearless,
in the midst of the bodhisattvas,
honestly discarding expedient means,
will preach only the unsurpassed Way.
When the bodhisattvas hear this Law,
they will be released from all entanglements of doubt.
The twelve hundred Arhats,
they too will all attain Buddhahood.
Following in the same fashion that the Buddhas of the
three existences
employ in preaching the Law,
I now will do likewise,
preaching a Law that is without distinctions.
The times when the Buddhas appear in the world are far apart and difficult to encounter.
And even when they appear in the world
it is difficult for them to preach this Law.
Throughout incalculable, innumerable kalpas
it is rare that one may hear this Law,
and a person capable of listening to this Law,
such a person is likewise rare.
It is like the udumbara flower
which all the world loves and delights in,
which heavenly and human beings look on as something rare,
but which appears only once in many ages.
- Xá-Lợi-Phất phải biết!
Người căn chậm trí nhỏ
Kẻ chấp tướng kiêu mạn
Chẳng thể tin pháp này
Nay ta vui vô-úy
Ở trong hàng Bồ-Tát
Chính bỏ ngay phương tiện
Chỉ nói đạo vô thượng.
Bồ-Tát nghe pháp đó
Đều đã trừ lưới nghi
Nghìn hai trăm La-hán
Cũng đều sẽ thành Phật
Như nghi thức nói pháp
Của các Phật ba đời
Ta nay cũng như vậy
Nói pháp không phân biệt
Các đức Phật ra đời
Lâu xa khó gặp gỡ
Chính sử hiện ra đời
Nói pháp này khó hơn
Vô lượng vô số kiếp
Nghe pháp này cũng khó,
Hay nghe được pháp này
Người đó cũng lại khó
Thí như hoa linh-thoại
Tất cả đều ưa mến
Ít có trong trời, người
Lâu lâu một lần trổ.
If a person hears this Law, delights and praises it,
even if he utters just one word,
then he has made offerings
to all the Buddhas of the three existences.
But a person like this is very rarely found,
rarer than the udumbara flower.
You should have no doubts.
I being king of the doctrines,
make this announcement to the entire great assembly.
I employ only the single vehicle way
to teach and convert the bodhisattvas,
I have no voice-hearer disciples.
- Người nghe pháp mừng khen
Nhẫn đến nói một lời
Thời là đã cúng dường
Tất cả Phật ba đời
Người đó rất ít có
Hơn cả hoa Ưu-đàm.
Các ông chớ có nghi
Ta là vua các pháp
Khắp bảo các đại chúng
Chỉ dùng đạo nhứt thừa
Dạy bảo các Bồ-Tát
Không Thanh-văn đệ tử
You, Shariputra,
and the voice-hearers and bodhisattvas,
you should understand that this wonderful Law
is the secret crux of the Buddhas.
In this evil world of the five impurities
those who merely delight in and are attached to the desires,
living beings such as this
in the end will never seek the Buddha way.
When evil persons in ages to come
hear the Buddha preach the single vehicle,
they will be confused, will not believe or accept it,
will reject the Law and fall into the evil paths.
But when there are those with sense of shame, persons of purity
who have determined to seek the Buddha way,
then for the sake of such as these
one should widely praise the way of the single vehicle.
Shariputra, you should understand this.
The Law of the Buddhas is like this.
Employing ten thousand, a million expedient means,
they accord with what is appropriate in preaching the Law.
Those who are not versed in this matter
cannot fully comprehend this.
But you and the others already know
how the Buddhas, the teachers of the world,
accord with what is appropriate in employing expedient means.
You will have no more doubts or perplexities
but, your minds filled with great joy,
will know that you yourselves will attain Buddhahood.
- Xá-Lợi-Phất các ông!
Thanh-văn và Bồ-Tát
Phải biết pháp mầu này
Bí yếu của các Phật
Bởi đời ác năm trược
Chỉ tham ưa các dục
Những chúng sanh như thế
Trọn không cầu Phật đạo
Người ác đời sẽ tới
Nghe Phật nói nhứt thừa
Mê lầm không tin nhận
Phá pháp đọa đường dữ
Người tàm quí trong sạch
Quyết chí cầu Phật đạo
Nên vì bọn người ấy
Rộng khen đạo nhất thừa.
Xá-Lợi-Phất nên biết
Pháp các Phật như thế
Dùng muôn ức phương tiện
Tùy thời nghi nói pháp
Người chẳng học tập tu
Không hiểu được pháp này
Các ông đã biết rõ
Phật là thầy trong đời
Việc phương-tiện tùy nghi
Không còn lại nghi lầm
Lòng sinh rất vui mừng
Tự biết sẽ thành Phật.
Sources:
Tài liệu tham khảo: